Informacje o badaniach diagnostycznych

WYWIAD I BADANIE FIZYKALNE

Aby ułatwić naszą współpracę, tak ważną dla Państwa zdrowia, przedstawione zostaną tu pewne wskazówki, które umożliwią lepszy-pełniejszy dialog z lekarzem, a co za tym idzie wybór poprawnej metody postępowania w danym przypadku.

Lekarzowi można powiedzieć wszystko, jako taki powinien być powiernikiem Państwa problemów. Zwykła rozmowa, ukierunkowana na zebranie jak największej ilości informacji od chorego, nazywana „wywiadem chorobowym” jest podstawą, na której będzie opierało się dalsze postępowanie, diagnoza i leczenie. Zawsze należy udzielać szczerych odpowiedzi na zadawane przez lekarza pytania, nie zatajać żadnych faktów, nawet tych, które mogą być odbierane jako wstydliwe. Należy pamiętać, że mogą być one cenną wskazówką, niekiedy najważniejszą informacją co do Państwa stanu zdrowia. Wspaniałym pomysłem jest przygotowanie się do rozmowy z lekarzem, sporządzenie własnej historii Państwa choroby. Niczym wstydliwym jest sporządzenie notatek, zawierających opis Państwa dolegliwości, kiedy zwykły występować i od kiedy mają Państwo z nimi do czynienia, jaki mają charakter, w jakich okolicznościach się pojawiają. Jeżeli były leczone, to gdzie i w jaki sposób, wreszcie czy towarzyszą im inne objawy. Bardzo cenną informacją dla lekarza jest dokumentacja leczenia prowadzonego wcześniej, zawsze należy kompletować wszystkie dokumenty, takie jak wypisy ze szpitala, wyniki Państwa badań, nazwy leków, które Państwo zażywają, bądź zażywali. W tym miejscy jeszcze raz należy zaznaczyć, jak bardzo ważna jest szczerość w kontakcie z lekarzem, nie zatajanie takich szczegółów jak picie alkoholu, czy palenie papierosów, które bardzo często są odbierane jako rzeczy o których lekarzowi mówić „nie wypada”. Lepiej powiedzieć więcej niż mniej, pod warunkiem, że mówimy prawdę.

Poniżej znajdą Państwo informacje, dzięki którym łatwiej będzie Państwu, przygotować się do takiej właśnie rozmowy. Zostały tu przytoczone pewne objawy, charakterystyczne dla schorzeń jakimi zajmuje się nasza klinika. Ma to na celu usystematyzowanie Państwa wrażeń, co do schorzenia, tak aby podawane przez Państwa informacje były jak najbardziej wartościowe.

• Ból. Jest jednym z najważniejszych objawów chorobowych. Jest niejako sygnałem alarmowym, którego nigdy nie można bagatelizować. Może być spowodowany przez niezliczoną liczbę czynników, przy jego charakteryzowaniu należy zwrócić uwagę na jego następujące właściwości:
  • Umiejscowienie bólu, można je opisać, można też pokazać dokładnie w którym miejscu jest odczuwalny, gdzie promieniuje.
  • Charakter bólu, który można opisać na przykład jako pieczenie, gniecenie
  • Natężenie bólu, może on być silny, słaby, średni…cenną wskazówką będzie również jego zmienność w czasie.
  • Czas trwania bólu: może on mieć charakter ciągły, lub napadowy, należy opisać okoliczności, w jaki sposób się pojawia, jak ustępuje, ile trwa. Może to być ból okresowy, zależny od pory dnia a nawet roku.
  • Okoliczności występowania bólu, czy trwa w spoczynku, kiedy się nasila (podczas jedzeniu, po jedzeniu, przy aktywności fizycznej).
• Wzdęcia. To subiektywny objaw „uczucia pełności”, najczęściej po spożyciu posiłku, może dotyczyć całego brzucha, bądź tylko jego części (na przykład podbrzusza)
• Odbijanie. Będące spowodowane połykaniem powietrza przy spożywaniu pokarmów, naturalnie występuje po spożyciu obfitego posiłku. Należy zwrócić na niego uwagę, gdy występuje częściej niż zwykle, dotyczy odbijania płynów, bądź zapach odbijanych gazów ma charakterystyczny zapach.
• Zgaga. Palenie w przełyku. Charakterystyczny piekący ból, zlokalizowany w klatce piersiowej, często ustępujący po wypiciu mleka, zjedzeniu owoców.
• Wymioty. Zwracanie treści pokarmowej, należy opisać czas i okoliczności pojawiania się tego objawu. Kiedy występuje, czy towarzyszy spożyciu pokarmu, jakiego. Trzeba określić jego barwę i wszystkie zaobserwowane przez Państwa cechy.
• Nudności. Często towarzyszące wymiotom, choć mogące występować jako oddzielny objaw, podobnie jak we wszystkich poprzednich wypadkach należy opisać ich charakter, czas trwania, okoliczności występowania.
• Czkawka. Występująca normalnie, po szybkim spożyciu pokarmu, uporczywa może świadczyć o procesie chorobowym.
• Apetyt. Należy opisać jakie jedzenie Państwo lubią, jakiego nie tolerują, kiedy jedzą i w jakich ilościach. Istotne są również zaburzenia smaku, które mogą towarzyszyć spożywaniu określonych pokarmów.
• Pragnienie. Podobnie jak w powyższym wypadku, picie nadmiernej lub niedostatecznej ilości płynów może mieć duże znaczenie diagnostyczne.
• Zaburzenia wydzielania śliny. Które można opisywać jako ślinotok(przy nadmiernym jej wydzielaniu), bądź suchość w ustach (przy niedostatecznym).
• Woń z ust. Zawsze należy opisać jej charakter, porównać do znanego Państwu zapachu.
• Utrudnienia połykania. Można opisać umiejscowienie objawu, oraz jego charakter („obecność kuli w gardle”).
• Biegunki i zaparcia. Niezwykle istotne objawy. Należy opisać ich charakter, czas i okoliczności w jakich występują. Nie można pominąć takich szczegółów, jak kolor i konsystencja stolców, ich kształt, oraz to czy towarzyszą wydalaniu krwii. Można je opisać jako ostre lub przewlekłe(występujące przez dłuższy okres czasu). Obserwację własnych wydalin, należy zalecić nawet osobom zdrowym.
• Żółtaczka. Zabarwienie powłok skórnych oraz białkówek oczu na kolor żółty, towarzyszący chorobom dróg żółciowych, oraz wątroby.
• Zawroty głowy. Należy podać okoliczności w jakich występują, czy i kiedy się nasilają.
• Mocz. Należy zwrócić uwagę, gdy oddawany jest zbyt często, lub zbyt rzadko. Opisuje się też jego barwę i zapach.
• Niezbędne też będzie podanie objawów, które dotyczą również innych układów. Należy zwrócić uwagę, na sprawność narządów zmysłu (wzrok, słuch, powonienie), bóle głowy, gardła, klatki piersiowej, duszności, incydenty omdleń, gorączkę, ciśnienie krwi, bicie serca, obrzęki. Należy zgłaszać dolegliwości narządów ruchu, bóle mięśniowe, ograniczenia ruchomości stawów. Dolegliwości ogólne, takie jak osłabienie, apatia, bezsenność, utrata masy ciała. Choroby skóry, włosów i paznokci.

Lekarz będzie pytał Państwa również o choroby jakie Państwo przeszli wcześniej, bądź na jakie chorują obecnie, poprzednie pobyty w szpitalach, zabiegi jakim byli Państwo poddani w przeszłości. Częścią pełnego wywiadu jest również wywiad ginekologiczny (dotyczący oczywiście tylko Pań), będący pytaniami o czas pierwszej i ostatniej miesiączki ich regularność i charakter. Dopełnieniem będą pytania o warunki mieszkaniowe, choroby występujące w rodzinie, wreszcie o używki, których zażywania oraz ilości, w żadnym wypadku nie wolno zataić przed lekarzem.

Bardzo ważne dla Państwa dobra jest przygotowanie się do udzielenia szczerych i wyczerpujących odpowiedzi na powyższe zagadnienia. Ponownie należy zaznaczyć, że będą one warunkowały wystawienie poprawnej diagnozy i podjęcie właściwego dla Państwa przypadku leczenia.

PROCEDURY DIAGNOSTYCZNE

Podczas pobytu w naszej klinice zostaną Państwo poddani różnym procedurom diagnostycznym. Szpital w którym znajduje się nasza klinika dysponuje olbrzymim zapleczem, nowoczesnymi pracowniami, warunkującymi olbrzymie możliwości diagnostyczne naszej kliniki. W poszczególnych podrozdziałach znajdą Państwo krótkie opisy poszczególnych badań, wraz ze wskazaniami do konkretnych procedur, opisem sposobu ich przeprowadzenia, oraz ewentualnych powikłań. Pragniemy zachęcić Państwa do skorzystania z naszego poradnika w tej formie, co z pewnością pomoże choćby częściowo pozbyć się obaw, oraz zrozumieć zasadność zastosowania konkretnych procedur. Wszystkie zagadnienia, zostały ujęte w postaci sześciu punktów-odpowiedzi, na pytania:

1. Na czym polega to badanie?
2. Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?
3. Jak przygotować się do badania?
4. Jak wygląda samo badanie?
5. Co należy zgłaszać badającemu?
6. Ile czasu zajmuje takie badanie?
7. Jakie mogą być powikłania takiego badania?

Endoskopia (Ezofagoskopia, Gastroskopia, Duodenoskopia, Gastroduodenoskopia, Gastrobulboskopia, Panendoskopia)

Na czym polega to badanie?

Badanie polega na wprowadzeniu do przewodu pokarmowego przez usta fiberoskopu, urządzenia umożliwiającego wizualizację górnego ocinka przewodu pokarmowego,aż do jelita grubego. Stanowi go tor wizyjny, zbudowany ze światłowodu i obrazowodu. W obydwu wypadkach, jest to odpowiednio uporządkowana i ustawiona wiązka włókna szklanego, uformowana w charakterystyczną elastyczną tuleję o długości do 130 cm i średnicy 5-15 milimetrów. Światłowód prowadzi światło do wnętrza, oświetlając miejsce badane, obrazowód natomiast transmituje obraz do oka badającego, lub na odpowiedni monitor. Badający ma możliwość sterowania końcówką fiberoskopu, ukierunkowując go na wybrane miejsca. Może też wprowadzać do jelita niewielką ilośc powietrza(co również poszerza pole widzenia), przepłukać obiektyw płynem wewnątrz ciała pacjenta, odessać płynnych treści jelita, oraz wprowadzić dodatkowe oprzyrządowanie. Badanie takie umożliwia dokładną diagnostykę górnego odcinka przewodu pokarmowego, oraz ewentualnie wykonanie na nim drobnych zabiegów (hamowanie krwotoków,obliterację-zamknięcie żylaków przełyku, pobranie wycinków,usunięcie polipów). Często, badanie to stanowi o wskazaniach bądź ich braku do zabiegu chirurgicznego, nierzadko go zastępując.

W zależności od zakresu prowadzonego badania, rozróżnia się:

1.  Egzofagoskopię- wziernikowanie przełyku

2.  Gastroskopię- wziernikowanie żołądka

3.  Duodenoskopię- wziernikowanie dwunastnicy

4.  Gastroduodenoskopię- wziernikowanie żołądka i dwunastnicy

5.  Gastrobulboskopia- wziernikowanie żołądka i opuszki dwunastnicy

6.  Panendoskopia- wziernikowanie przełyku, żołądka i dwunastnicy.

Fiberoskopy używane przy badaniach, przejmują ich nazwę ( ezofagoskop, gastroskop). Ogólnie wszystkie wymienione wyżej procedury nazywa się endoskopią lub panendoskopią.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

• Zaburzenia połykania
• Bóle w nadbrzuszu i klatce piersiowej
• Krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego (fusowate wymioty, smoliste smolce)
• Badanie rozstrzygające przy wątpliwych wynikach radiologicznych
• Żylaki przełyku
• Owrzodzenia
• Zapalenie zanikowe żołądka
• Badania kontrolne po zabiegach na jamie brzusznej
• Anemia
• Utrata wagi
• Ciała obce w przewodzie pokarmowym

Jak przygotować się do badania?

 Na sześć godzin przed planowanym zabiegiem należy powstrzymać się od jedzenia i picia. Czasami niezbędne jest podanie środków uspokajających  w celu ułatwienia współpracy z pacjentem.

Jak wygląda samo badanie?

Przed badaniem należy usunąć protezy zębowe i zdjąć okulary. Gardło pacjenta jest znieczulane odpowiednim środkiem. Pacjent układa się na lewym boku (czasami zmiana pozycji jest niezbędna nawet podczas samego badania).

Osoba przeprowadzająca badanie wprowadza fibroskop, przez ustnik wcześniej umieszczony pomiędzy zębami szczęki i żuchwy pacjenta, który zostaje tam do czasu zakończenia procedury. Pacjent powinien położyć głowę bezwładnie na poduszce, nie może unosić jej do góry, tak samo jak wstrzymywać oddechu. Podczas badania nie wolno połykać śliny, spływa ona do wcześniej przygotowanego naczynia. Po zakończeniu badający wyprowadza fiberoskop i wyjmuje ustnik. Przez godzinę po badaniu należy powstrzymać się od spożywania pokarmów i picia.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed badaniem, należy poinformować lekarza o:

• Chorobie niedokrwiennej serca
• Nadciśnieniu tętniczym
• Zdiagnozowanym wcześniej tętniaku aorty
• Dusznościach
• Skazach krwotocznych (nadmierne krwawienia)
• Ciąży
• Krwawieniu miesiączkowym (u kobiet)
• Uczuleniach na leki
• Jaskrze
• Chorobach psychicznych
• Ewentualnych nieprawidłowościach w przygotowaniu się do badania.

W czasie samego badania, należy informować na bieżąco, o objawach takich jak bóle, nudności, wymioty.

Ile czasu zajmuje takie badanie?

W zależności od współpracy pacjenta (w tym wypadku bardzo ważne), badanie takie trwa do kilkunastu minut

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

BARDZO RZADKO:

• Perforacja przewodu pokarmowego
• Zapalenie śródpiersia
• Zaostrzenie choroby niedokrwiennej serca

Badanie może być przeprowadzane wielokrotnie i wykonywane w każdym  wieku, również u kobiet w ciąży.

Badanie Proktologiczne. (Per rectum)

Na czym polega to badanie?

Badanie proktologiczne polega na badaniu odbytu, jego okolic, oraz odbytnicy za pomocą palca badającego wprowadzonego do samego odbytu. Jest to nieodłączna część podstawowego badania fizykalnego i jako taka stanowi bezcenny wskaźnik diagnostyczny dla lekarza proktologa. Oprócz wyżej wspomnianych części układu pokarmowego człowieka, badanie takie umożliwia kontrolę narządów bezpośrednio sąsiadujących z odbytnicą-u kobiet jest to pochwa, oraz tylna powierzchnia macicy, u mężczyzn pęcherz moczowy, nasieniowody, pęcherzyki nasienne, wreszcie gruczoł krokowy.

Jakie są wskazania do wykonania tego badania?

Badanie proktologiczne, jest częścią rutynowego badania fizykalnego.

Jak przygotować się do badania?

Nie ma specjalnych zaleceń co do wcześniejszego przygotowania się do omawianej procedury. Większość osób bezpodstawnie uważa badanie proktologiczne i stara się go unikać większość chorych stara się go unikać. Należy pamiętać, że jest ono niezbędną częścią diagnostyki, a lekarz mając tego świadomość z pewnością będzie dążył do tego, by dyskomfort był dla pacjenta jak najmniejszy.

Jak wygląda samo badanie?

W miejscu które zapewni odpowiednią dyskrecję, pacjent zostaje poproszony o ułożenie się w jednej z następujących pozycji:

• Stojącej, przy jednoczesnym pochyleniu-skłonie badanego do przodu
• W ułożeniu na boku, gdzie badany leżąc, nieco „podciąga” nogi pod siebie
• Leżącej, gdy pacjent kładzie się na brzuchu
• Kolanowo-łokciowej, najczęściej stosowanej. W tym wypadku  pacjent klęczy na leżance, opierając się na łokciach.

Po odpowiednim ułożeniu pacjenta, badający dokładnie ogląda okolicę odbytu, jednocześnie badając ją dotykiem. Następnie wprowadza palec osłonięty rękawiczką diagnostyczną, pokrytą środkiem znieczulającym i zmniejszającym tarcie, do odbytu pacjenta. Ma to na celu pokonanie oporów mięśnia zwieracza odbytu i nie bez znaczenia jest tu współpraca osoby badanej, która w tym momencie powinna ten mięsień rozluźnić. Po wprowadzeniu palca, lekarz na każdej dostępnej palpacji głębokości, zakreśla okrąg, tak aby wyczuć chorobowo zmienione miejsca. Po wyjęciu palca z odbytnicy badanego, kontroluje czy nie ma na nim śladów krwii. Po zakończeniu procedur, pacjent otrzymuje płat ligniny by móc oczyścić okolice badania.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed samym badaniem, ból i świąd okolic odbytu. Podczas badania, każdą odczuwalną bolesność.

Ile czasu zajmuje badanie?

W zależności od współpracy pacjenta, kilka minut.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

Badanie per rectum nie niesie za sobą żadnych powikłań.

Kolonoskopia (koloskopia), Rektoskopia, Anoskopia, Sigmoidoskopia, Rektoromanoskopia.

Na czym polega to badanie?

Kolonoskopia polega na wprowadzeniu do odbytu pacjenta fiberoskopu, urządzenia umożliwiającego wizualizację całego jelita grubego. Stanowi go tor wizyjny zbudowany ze światłowodu i obrazowodu. W obydwu wypadkach, jest to odpowiednio uporządkowana i ustawiona wiązka włókna szklanego, uformowana w charakterystyczną, elastyczną tuleję o długości do dwóch metrów. Światłowód prowadzi światło do wnętrza, oświetlając miejsce badane, obrazowód natomiast transmituje obraz do oka badającego, lub na odpowiedni monitor. Badający ma możliwość sterowania końcówką kolonoskopu, ukierunkowując go na wybrane miejsca, wprowadzania do jelita niewielkiej ilości powietrza(co również poszerza pole widzenia). Może przepłukiwać obiektyw płynem wewnątrz ciała pacjenta, odessać płynne treści jelita wprowadzić dodatkowe oprzyrządowanie. Badanie takie umożliwia dokładną diagnostykę końcowego odcinka przewodu pokarmowego, oraz ewentualne wykonanie na nim drobnych zabiegów (wycięcie polipów, hamowanie krwotoków, pobranie wycinków). Często badanie to stanowi o wskazaniach bądź ich braku do zabiegu chirurgicznego, nierzadko go zastępując.

W zależności od zakresu prowadzonego badania rozróżnia się:

1. Anoskopia, ograniczoną do okolic odbytu, oraz końcowego odcinka odbytnicy

2. Rektoskopia, czyli wziernikowanie odbytnicy.

Zarówno w rektoskopii jak i anoskopii, może znaleźć zastosowanie rektoskop, urządzenie podobne w działaniu do kolonoskopu, zbudowane w przeciwieństwie do niego ze sztywnej i krótszej tulei w której mieści się tor wizyjny.

3. Rektoromanoskopia, obejmującą badanie końcowego odcinka esicy.

4. Sigmoidoskopia, będącą wziernikowaniem rozszerzoną o całą esicę

5. Kolonoskopia- którą stanowi badanie całego jelita grubego, od odbytnicy po jelito ślepe.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

1. Krwawienie z odbytu
2. Zmiany w badaniu  kontrastowym jelita grubego
3. Brak zmian w badaniu radiologicznym, przy utrzymywaniu się objawów bólowych, parcia na stolec, oraz biegunki
4. Badanie kontrolne po leczeniu operacyjnym jelita grubego, polipektomii metodą kolonoskopową, farmakoterapii.
5. Polipowatość jelita
6. Bezpośrednie wskazania do kolonoskopii, usunięcie ciała obcego, zahamowanie krwawienia.

Jak przygotować się do badania?

Na trzy doby przed badaniem będzie konieczne zastosowanie diety bezresztkowej-płynnej. Pacjent może przyjmować płyny, soki owocowe, bulion, galaretki owocowe. Wieczorem, przed dniem poprzedzającym badanie, pacjent powinien wypić porcję oleju rycynowego, lub parafiny. Przed samym badaniem obowiązuje ścisła dieta, a na trzy godziny przed nim stosuje się wlew czyszczący (lewatywę). W przygotowaniu do badania możliwe są jeszcze inne procedury, jednak wybór którejkolwiek z nich należy powierzyć lekarzowi.

Jak wygląda samo badanie?

Przed badaniem lekarz przeprowadza wstępnie badanie proktologiczne, zakładany jest cewnik do żyły (tzw. Venflon).

Do badania niezbędne jest podanie dożylnie lub domięśniowo środków uspakajających i przeciwbólowych. Pacjent rozbiera się i układa w pozycji leżącej na boku (podczas badania, może zajść potrzeba zmiany pozycji, dla ułatwieniu dostępu toru wizyjnego).

W przypadku rektoskopii, pacjenta układa się najczęściej w pozycji kolanowo-łokciowej.

Lekarz wprowadza końcówkę kolonoskopu, pokrytą środkiem znieczulającym i zmniejszającym tarcie do odbytu pacjenta i stopniowo wsuwa ją głębiej, kontrolując na bieżąco ruch endoskopu we wnętrzu jelita. Podczas i po badaniu, kolonoskopowym, pacjent nie może wstrzymywać gazów.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed badaniem, należy poinformować lekarza o:

• Chorobie niedokrwiennej serca
• Nadciśnieniu tętniczym
• Tętniaku aorty
• Dusznościach
• Skazach krwotocznych (nadmierne krwawienie)
• Ciąży
• Krwawieniu miesiączkowym (u kobiet)
• Uczuleniach na leki
• Jaskrze
• Chorobach psychicznych
• Ewentualnych nieprawidłowościach w przygotowaniu się do badania.

W czasie samego badania, należy informować na bieżąco, o objawach takich jak bóle, nudności, wymioty.

Ile czasu zajmuje takie badanie?

W zależności od współpracy pacjenta, kolonoskopia może trwać od kilkunastu do kilkudziesięciu minut.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

BARDZO RZADKO:

• Perforacja przewodu pokarmowego
• Objawy związane ze zastosowaniem środka znieczulającego

Badanie może być przeprowadzane wielokrotnie i wykonywane w każdym  wieku. Również u kobiet w ciąży.

Wsteczna pankreatocholangiografia

ERCP (Endoscopic Retrogarde Cholangiopancreatography) ECPW

Na czym polega to badanie?

Wsteczna pankreatocholangiografia jest połączeniem dwóch metod obrazowania, tradycyjnej rentgenografii i endoskopii. Polega na wprowadzenia fiberoskopu do dwunastnicy, oraz zakontraktowaniu uchodzących do niej dróg żółciowych i trzustki, czyli podaniu środka, który cechuje się dużą pochłanialnością promieni rentgenowskich. Następnie przeprowadzana jest  klasyczna rentgenoskopia, która umożliwia na bieżąco obserwację przepływu kontrastu, a także sporządzenie dokumentacji w postaci klasycznych zdjęć radiologicznych.

Badanie umożliwia dokładne określenie drożności dróg żółciowych wewnątrz, zewnątrz wątrobowych i przewodu trzustki, a dzięki odpowiedniemu oprzyrządowaniu także drobnych zabiegów na nich. Dzięki tej metodzie możliwe jest usunięcie złogów, kamieni, nacięcie opuszki dwunastnicy (miejsca ujścia przewodów żółciowych i trzustki) co nierzadko pozwala na uniknięcie zabiegu operacyjnego.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

• Diagnozowanie żółtaczek
• Bóle w nadbrzuszu u pacjentów z obciążeniem w wywiadzie (np po zabiegach usunięcia pęcherzyka żółciowego)
• Kamica przewodów żółciowych
• Diagnostyka przed zabiegami operacyjnymi
• Przewlekłe zapalenie trzustki

Jak przygotować się do badania?

Na sześć godzin przed planowanym badaniem należy powstrzymać się od spożywania posiłków, picia, a także od palenia tytoniu.

Jak wygląda samo badanie?

Przed badaniem do żyły pacjenta (najczęściej łokciowej) wprowadza się kaniulę (tzw.Venflon). Badanie przeprowadzane jest w znieczuleniu miejscowym a w wyjątkowych wypadkach w ogólnym. Zasadniczo przeprowadza się je tak samo jak badanie endoskopowe.

Procedury przeprowadza się w ułożeniu pacjenta na boku. Osoba przeprowadzająca badanie wprowadza fiberoskop, przez ustnik wcześniej umieszczony pomiędzy zębami szczęki i żuchwy pacjenta, który zostaje tam aż do czasu zakończenia procedury. Po dojściu do opuszki dwunastnicy do dróg żółciowych podawany jest kontrast, wykonywana dokumentacja, ewentualnie przeprowadzony odpowiedni zabieg.  Po zakończeniu badający wyprowadza fiberoskop i wyjmuje ustnik.

Po badaniu przez kilka godzin należy pozostać w łóżku, nie spożywać pokarmów i nie pić.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed badaniem należy poinformować lekarza o występujących wcześniej trudnościach połykania, dusznościach, a także o chorobie niedokrwiennej serca, tętniaku, przyjmowaniu leków przeciwkrzepliwych, chorobach zakaźnych, chorobach psychicznych, uczuleniach na leki, jaskrze, ciąży.

Ile czasu zajmuje takie badanie?

Wsteczna pankreatocholangiografia trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

• Ostre zapalenie trzustki
• Zapalenie dróg żółciowych
• Zakażenie pseudotorbieli trzustki

BARDZO RZADKO:

• Perforacja przewodu pokarmowego
• Zapalenie śródpiersia
• Zaostrzenie choroby niedokrwiennej serca
• Powikłania związane z podaniem środków znieczulających

Ultrasonografia

Na czym polega to badanie?

Ultrasonografia (USG) jest metodą obrazowania narządów wewnętrznych z wykorzystaniem fali ultradźwiękowej (1-10 Mhz). Zasada metody polega na zjawisku odbicia części fali dźwiękowej na granicy dwóch ośrodków o różnej oporności akustycznej.  Pozwala to na bezinwazyjną ocenę struktur i przestrzeni wewnętrz organizmu ludzkiego, o ile nie są one zasłonięte powietrzem (tkanka płucna), lub kościami (czaszka). W tych wypadkach fala dźwiękowa ulega zjawisku całkowitego odbicia. Zasady działania USG można porównać do sonaru łodzi podwodnej lub narządu echolokacji nietoperzy.

Ultrasonograf-urządzenie stosowane do przeprowadzenia badania w dużym uproszczeniu składa się z głowicy nadawczo-odbiorczej, procesora obrazu i jego monitora. Głowica emituje dźwięki o wysokich częstotliwościach (niesłyszalne dla człowieka), a po odbiciu ich od badanych struktur (i zmianie częstotliwości)  odbiera i zamienia w sygnał cyfrowy przekazywany do procesora. Analizuje on dane  z głowicy i zamienia na obraz możliwy do zinterpretowania przez człowieka i wyświetla na odpowiednim monitorze w postaci dwuwymiarowych struktur w różnych odcieniach szarości.

Badanie Dopplerowskie jest odmianą badania USG. Wykorzystuje się tutaj różnice częstotliwości dźwięków, w zależności od tego czy zostaną odbite od przeszkody zbliżającej  lub oddalającej się od  źródła fali. W praktyce badanie dopplerowskie jest stosowane  w badaniu przepływów w naczyniach krwionośnych i sercu. Odbicie fali dźwiękowej od „przeszkody” jaką są masy krwinkowe pozwala na określenie charakteru przepływu krwii, jego kierunku, prędkości i stosunków anatomicznych struktur w którym występują.

Kolejną odmianą ultrasonografii jest Echokardiografia (UKG) badanie umożliwiające obrazowanie struktury serca.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

 1. USG jamy brzusznej

• Bóle brzucha
• Powiększenie obwodu jamy brzusznej
• Uraz jamy brzusznej
• Żółtaczka
• Krwawienie z przewodu pokarmowego
• Utrudnienia w oddawaniu moczu i stolca
• Biegunki i wymioty
• Zakażenia układu moczowo-płciowego
• Powiększenie gruczołu krokowego
• Ocena macicy
• Utrata wagi
• Anemia
• Zaburzenia miesiączkowania
• Ciąża, monitorowanie przebiegu

2.USG ośrodkowego układu nerwowego (możliwe do przeprowadzenia przezciemiączkowo, lub przez otwory trepanacyjne)

• Patologie ośrodkowego układu nerwowego
• Kontrola po zabiegach neurochirurgicznych
• Powiększenie głowy (noworodki)
• Zwiększone napięcie ciemiączka (noworodki)
• Zapalenie opon mózgowych (noworodki)

3. USG szyi

• Dysfunkcje tarczycy

4.USG klatki piersiowej

• Urazy klatki piersiowej
• Wysięk do opłucnej
• Zmiany w śródpiersi

5.USG układu ruchu

• Schorzenia układu stawowo-więzadłowego

6.USG sutka

• Wyczuwalny guz
• Powiększenie węzłów chłonnych pachowych
• Kontrola po usunięciu gruczołu piersiowego

7.UKG i badanie Dopplerowskie

• Zaburzenia krążenia w łożysku naczyniowym
• Tętniaki aorty i naczyń brzusznych
• Ocena ukrwienia narządów
• Ocena serca

8.USG oczodołu

• Schorzenia okulistyczne

Jak przygotować się do badania?

Badanie Ultrasonograficzne powinno odbywać się na czczo, spożycie posiłku i wypełnienie jelit gazami może uniemożliwić zobrazowanie niektórych narządów. Przed samym badaniem należy powstrzymać się od palenia tytoniu, który powoduje obkurczenie się pęcherzyka żółciowego i uniemożliwia jego ocenę.

W dniu poprzedzającym badanie zaleca się podanie środków przeczyszczających.

Badanie narządów miednicy (drogi płciowe kobiet, gruczoł krokowy u mężczyzn) powinno odbywać się  przy wypełnionym pęcherzu moczowym, dzięki czemu z miednicy zostają wyparte jelita utrudniające ocenę wymienionych wyżej struktur. Przed badaniem należy wypić około 3 szklanek niesłodzonego i niegazowanego płynu, tak żeby badaniu towarzyszyło uczucie parcia na mocz.

Jak wygląda samo badanie?

Badanie ultrasonograficzne pacjent odbywa najczęściej w pozycji leżącej, lub na boku. W przypadku USG jamy brzusznej lub klatki piersiowej wymagane jest rozebranie się do połowy. W niektórych wypadkach zmiana położenia pacjenta może okazać się niezbędna dla oceny trudno dostępnych struktur, dlatego należy się stosować do zaleceń lekarza przeprowadzającego badanie.

Przed badaniem lekarz pokrywa głowicę specjalnym żelem, który jest całkowicie bezpieczny i obojętny dla skóry. Następnie głowica przykładana jest do ciała pacjenta, jej położenie jest na bieżąco zmieniane, w zależności od narządu który w danym momencie podlega ocenie. W przypadku oceny narządów jamy brzusznej, niezbędne jest kilkakrotne zatrzymywanie oddechu, co również wpływa na poprawę obrazu badanych struktur.

Co należy zgłaszać badającemu?

Wcześniej wykonywane zabiegi na jamie brzusznej, wyniki innych badań.

Ile czasu zajmuje takie badanie?

Badanie Ultrasonograficzne trwa od kilku do kilkunastu minut.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

Badanie ultrasonograficzne nie powoduje żadnych powikłań i może być przeprowadzane u kobiet w ciąży

Ultrasonografia Transkawitalna

Na czym polega to badanie?

Ultrasonografia transkawitalna jest połączeniem dwóch metod, ultrasonografii i fiberoskopii. Głowica USG jest umieszczona na końcu fiberoskopu i zostaje wprowadzona razem z nim do odbytu lub górnego odcinka przewodu pokarmowego pacjenta, podczas badania gastroskopii lub kolonoskopii. Zasada działania urządzeń jest identyczna jak w przypadku ich zastosowania pojedynczo. USG transkawitalne ma jednak tą przewagę, że może obrazować narządy w normalnych warunkach niedostępne badaniu (np.przesłonięte kościami) z nadzwyczajną precyzją-możliwe jest stwierdzenie zarówno obecności procesu chorobowego jak i jego zaawansowania.

W zależności od głębokości wprowadzanego fiberoskopu i obrazowanych narządów rozróżnia się:

• USG śródprzełykowe
• USG śródżołądkowe
• USG śródrektalne (transrektalne)
• USG śródpochwowe

IDUS(intraductal ultrasound), ultrasonografia śródprzewodowa dzięki małej średnicy sondy USG (1,2-3,4 mm) można nią diagnozować zmiany o średnicy mniejszej od 1 mm w odległości mniejszej niż 8mm od sondy.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

• Wszystkie te przypadki gdy tradycyjna fiberoskopia nie pozwala na dostateczną ocenę narządów i struktur
• Ocena zaawansowania procesu chorobowego zdiagnozowanego wcześniej

Jak przygotować się do badania?

W przypadku badania dolnego odcinka przewodu pokarmowego (USG transrektalne) na trzy doby przed badaniem będzie konieczne zastosowanie diety bezresztkowej, płynnej. Pacjent może przyjmować płyny, soki owocowe, bulion, galaretki owocowe. Wieczorem, przed dniem poprzedzającym badanie, pacjent powinien wypić porcję oleju rycynowego, lub parafiny. Przed samym badaniem obowiązuje ścisła dieta, a na trzy godziny przed nim stosuje się wlew czyszczący (lewatywę).

W przypadku badania górnego odcinka przewodu pokarmowego (np. USG śródprzełykowe) Na sześć godzin przed planowanym zabiegiem należy powstrzymać się od jedzenia i picia. Czasami niezbędne jest podanie środków uspokajających  w celu ułatwienia współpracy z pacjentem

Jak wygląda samo badanie?

Badanie dolnego odcinka przewodu pokarmowego

Przed badaniem lekarz przeprowadza wstępnie badanie per rectum.

Do badania niezbędne może okazać się podanie dożylnie lub domięśniowo środków uspakajających i przeciwbólowych. Pacjent rozbiera się i układa w pozycji leżącej na lewym boku (podczas badania, może zajść potrzeba zmiany pozycji, dla ułatwieniu dostępu toru wizyjnego).

Lekarz wprowadza końcówkę kolonoskopu, pokrytą środkiem znieczulającym i zmniejszającym tarcie do odbytu pacjenta i stopniowo wsuwa ją głębiej, kontrolując na bieżąco ruch endoskopu we wnętrzu jelita. Podczas i po badaniu, USG transrektalnym pacjent nie może wstrzymywać gazów.

Badanie górnego odcinka przewodu pokarmowego

Przed badaniem należy usunąć protezy zębowe i zdjąć okulary. Gardło pacjenta jest znieczulane jest odpowiednim środkiem. Pacjent układa się w pozycji leżącej na lewym boku (czasami zmiana pozycji konieczna jest nawet podczas badania).

Osoba przeprowadzająca badanie wprowadza fibroskop, przez ustnik wcześniej umieszczony pomiędzy zębami szczęki i żuchwy pacjenta, który zostaje tam aż do czasu zakończenia procedury. Pacjent powinien położyć głowę bezwładnie na poduszce, nie wolno unosić jej do góry, tak samo jak wstrzymywać oddechu. Podczas badania nie wolno połykać śliny, spływa ona do przygotowanego wcześniej naczynia. Po zakończeniu badający wyprowadza fiberoskop i wyjmuje ustnik. Przez godzinę po badaniu należy powstrzymać się od spożywania pokarmów i picia.

Co należy zgłaszać badającemu? 

Przed badaniem, należy poinformować lekarza o:

1. Chorobie niedokrwiennej serca
2. Nadciśnieniu tętniczym
3. Wcześniej zdiagnozowanym tętniaku aorty
4. Dusznościach
5. Skazach krwotocznych (częste krwawienia)
6. Ciąży
7. Krwawieniu miesiączkowym (u kobiet)
8. Uczuleniach na leki
9. Jaskrze
10. Chorobach psychicznych
11. Ewentualnych nieprawidłowościach w przygotowaniu się do badania.

W czasie samego badania, należy informować na bieżąco, o objawach takich jak bóle, nudności, wymioty.

Ile czasu zajmuje takie badanie?

Ultrasonografia transrektalna trwa zwykle kilkanaście minut, choć zależy to w głównej mierze od współpracy pacjenta.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

 BARDZO RZADKO:

• Perforacja przewodu pokarmowego
• Zapalenie śródpiersia ( w przypadku badań na górnym odcinku przewodu pokarmowego)
• Zaostrzenie choroby niedokrwiennej serca ( w przypadku badań na górnym odcinku przewodu pokarmowego)
• Objawy ze strony układu krążenia, lub oddechowego pod wpływem środków     znieczulających.

Badanie może być przeprowadzane wielokrotnie i wykonywane w każdym  wieku, również u kobiet w ciąży.

Badanie Radiologiczne Górnego Odcinka Przewodu Pokarmowego

Na czym polega to badanie?

Badanie radiologiczne umożliwia wizualizację górnego odcinka przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka, dwunastnicy), za pomocą zdjęcia radiologicznego wymienionych struktur wypełnionych środkiem cieniującym (kontrastem). Cechuje się ona zwiększoną pochłanialnością promieni generowanych przez aparat rentgenowski. W ten sposób powstaje obraz, będący „odlewem” ukształtowania ściany omawianych narządów. Dzięki możliwości transmisji obrazu radiologicznego na ekran monitora istnieje możliwość obserwacji zachowania się określonych struktur w czasie (czynności przewodu pokarmowego). Wyróżnia się dwie metody takiego badania. Pierwsza z nich jednokontrastowa polega na wypełnieniu przewodu pokarmowego niewielką ilością kontrastu w celu uwidocznienia ukształtowania błony śluzowej przewodu pokarmowego, oraz światła cewy jelitowej. Metoda dwukontrastowa, w której przed podaniem kontrastu wymagane jest wprowadzenie pewnej ilości powietrza. Metoda taka pozwala na uwidocznienie, nawet najdrobniejszych struktur błony śluzowej żołądka (duża wartość diagnostyczna przy wykrywaniu owrzodzeń).

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

1. Diagnostyka zmian górnego odcinka przewodu pokarmowego, przy przeciwwskazaniach do endoskopii
2. Badanie pomocnicze przy endoskopii, w celu rozstrzygnięcia wątpliwości diagnostycznych.
3. Badanie ruchów perystaltycznych przewodu pokarmowego

Jak przygotować się do badania?

Wskazane jest, aby nie spożywać pokarmów wieczorem przed dniem w którym będzie wykonywane badanie. W dniu badania obowiązuje ścisła dieta. W dniu badania nie wolno palić tytoniu.

Jak wygląda samo badanie?

Lekarz podaje pacjentowi doustnie pewną ilość papki barytowej, następnie poleca się zmiany pozycji pacjenta, jednocześnie prowadząc dokumentację zdjęciową. Badanie jest przeprowadzone w pozycji stojącej i leżącej, w niektórych sytuacjach osoba badająca wywiera ucisk na powłoki brzuszne pacjenta w celu lepszego uwidocznienia struktur.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed badaniem należy poinformować lekarza o tym jakie leki są obecnie przyjmowane, oraz w przypadku kobiet o ciąży.

Ile czasu zajmuje takie badanie? 

Od kilkunastu do kilkudziesięciu minut, w zależności od współpracy pacjenta.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

Nie zaobserwowano powikłań po takim badaniu, przeciwwskazaniem jest ciąża.

Badanie Radiologiczne Jelita Grubego

Na czym polega to badanie?

Badanie radiologiczne jelita grubego polega na wprowadzeniu do jelita grubego pacjenta kontrastu-środka cieniującego, który cechuje się zwiększoną pochłanialnością promieni generowanych przez aparat rentgenowski. Po wykonaniu prześwietlenia, na kliszy otrzymuje się obraz zarysów, „odlewu” kształtu jamy jelita. Spotyka się dwie metody takiego badania. Pierwsza jednokontrastowa, polega na wprowadzeniu do jelita papki barytowej, a następnie jego opróżnienia, dla wizualizacji zarysu  fałdów śluzówki jelita. Druga metoda, nazywana dwukontrastową, polega no powleczeniu ściany jelita preparatem barytu, oraz wprowadzeniu do jelita powietrza dla jego rozciągnięcia. W przypadku zmian w obrazie radiologicznym, badanie może decydować o dalszym postępowaniu diagnostycznym.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

1. Guzy jelita grubego
2. Podejrzenie zmian zapalnych w jelicie
3. Uchyłkowatość jelita grubego
4. Niedrożność jelita grubego
5. Choroba Hirschsprunga

Jak przygotować się do badania?

Na trzy doby przed badaniem będzie konieczne zastosowanie diety bezresztowej, płynnej. Pacjent może przyjmować płyny, soki owocowe, bulion, galaretki owocowe. Wieczorem, przed dniem poprzedzającym badanie, pacjent powinien wypić porcję oleju rycynowego, lub parafiny. Przed samym badaniem obowiązuje ścisła dieta, a na trzy godziny przed nim stosuje się wlew czyszczący (lewatywę). W przygotowaniu do badania możliwe są jeszcze inne procedury, jednak wybór którejkolwiek z nich należy powierzyć lekarzowi prowadzącemu.

 Jak wygląda samo badanie?

Badanie radiologiczne jelita grubego jest zawsze poprzedzone badaniem per rectum, oraz zdjęciem przeglądowym jamy brzusznej. Badanie rozpoczyna się wlewem doodbytniczym kontrastu (papka barytowa),  w przypadku badania dwukontrastowego proces ten poprzedza wprowadzenie powietrza do światła jelita. Podczas badania wykonywanego w pozycji leżącej, pacjent jest obracany na boki, w celu równomiernego wypełnienia jelita kontrastem.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed badaniem, należy poinformować lekarza o ewentualnej ciąży, bądź krwawieniu miesiączkowym, a w trakcie badania na bieżąco informować o dolegliwościach bólowych.

Ile czasu zajmuje takie badanie?

W zależności od współpracy z pacjentem do kilkudziesięciu minut.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

Nie zaobserwowano powikłań po takim badaniu, przeciwwskazaniem jest ciąża.

Autor: MN. Opiłka

Materiały źródłowe:

 Serwis internetowy http://www.zdrowie.med.pl/ -badania układu trawiennego, Mariusz Madaliński

„Encyklopedia badań medycznych” Leszek Kalinowski MAKmed 1996

Radiologia. Diagnostyka obrazowa. RTG, TK, USG, MR i radioizotopy Bogdan Pruszyński PZWL 2003