Informacje o badaniach diagnostycznych

PROCEDURY DIAGNOSTYCZNE

Tomografia Komputerowa

Na czym polega to badanie?

Jest to jedno z badań wykorzystujących technikę rentgenowską. W porównaniu do konwencjonalnych metod, umożliwia, projekcje struktur ciała pacjenta w wielu płaszczyznach, a także późniejszą obróbkę otrzymanego obrazu. Umożliwia ona wykonanie pomiarów takich jak pole powierzchni badanych struktur lub chociażby ich zobrazowanie trójwymiarowe. Przy takich badaniach znajduje zastosowanie urządzenie nazywane Tomografem Komputerowym. Pacjent w pozycji leżącej na ruchomym stole, zostaje wprowadzony do wnętrza aparatu (nazywanym gantrą). We wnętrzu na specjalnej ruchomej ramie, porusza się wokół osi pacjenta lampa rentgenowska, co umożliwia wykonanie wielopłaszczyznowych zdjęć. Obrazy otrzymane przy jednym obrocie lampy, są następnie poddane obróbce komputerowej, co umożliwia na zobrazowanie poszczególnej warstwy prześwietlanej. Przy badaniu dopuszczalne jest podanie pacjentowi do określonych struktur ciała środka cieniującego, aby umożliwić ich pełniejszą diagnostykę. Tomografia Komputerowa znajduje zastosowanie zarówno przy obrazowaniu diagnostycznym (gdzie jak powiedziano wcześniej istnieje możliwość rozróżnienia poszczególnych tkanek miękkich ustroju), jak i w tzw badaniach interwencyjnych (biopsja, nakłucie ropnia, drenaż)

Jakie są wskazania do takiego badania?

Można podzielić je na wskazania nagłe i planowe. Do nagłych należą:

1. Urazy głowy i kręgosłupa
2. Podejrzenie krwawienia wewnątrzczaszkowego
3. Podejrzenie ropnia mózgu

Do planowych, ze względu na to jakiej części ciała dotyczą:

-Ze strony układu nerwowego

1. Diagnostyka nowotworów mózgu
2. Diagnostyka struktury przysadki mózgowej
3. Wady wrodzone ośrodkowego układu nerwowego
4. Krwiak, zawał mózgu
5. Badanie struktur  kręgosłupa
6. Choroby kości czaszki, struktur jamy nosowej, gardła, krtani
7. Zaburzenia neurologiczne

-Ze strony klatki piersiowej i śródpiersia

1. Choroby płuc
2. Zmiany w opłucnej i ścianie klatki piersiowej
3. Choroby serca osierdzia i dużych naczyń
4. Guzy płuc i oskrzeli

-Ze strony jamy brzusznej

1. Guzy  przełyku, żołądka, jelit, wątroby, trzustki, śledziony, nerek, śledziony, przestrzeni zaotrzewnowej
2. Zapalenia wątroby i trzustki
3. Zapalenia przełyku, żołądka i jelit
4. Urazy i zapalenia śledziony
5. Zapalenia, urazy i wady nerek
6. Patologie nadnerczy

-Ze strony miednicy

1. Guzy narządów rodnych kobiet i prostaty u mężczyzn
2. Zmiany w pęcherzu moczowym.

I wiele innych.

Jak przygotować się do badania?

Istotne jest aby pacjent na sześć godzin przed badaniem nie spożywał pokarmów stałych. Czasami niezbędne są badania pomocnicze, takie jak zdjęcia rentgenowskie lub ultrasonograficzne, należy wówczas wyniki takich badań przedstawić do wglądu badającemu, jeszcze przed wykonaniem tomografii. Jak wspomniano wcześniej, w niektórych wypadkach przed badaniem konieczne jest podanie środka kontrastowego oraz leków (hamujących perystaltykę jelit, uspokajających). Przy badaniu małych dzieci w niektórych wypadkach istnieją wskazania do zastosowania znieczulenia ogólnego.

Jak wygląda samo badanie?

Pacjent układa się w pozycji leżącej na plecach na stole tomografu (jeżeli ubranie nie zawiera elementów metalowych, rozebranie chorego nie jest niezbędne). W takiej pozycji pacjent jest wprowadzany do wnętrza urządzenia (gantry). Podczas badania, należy wykonywać polecenia badającego. Komunikowanie się z nim jest ułatwione za pomocą specjalnego urządzenia-interkomu. Wewnątrz aparatu chory widzi wskaźnik monitorujący pracę urządzenia. Podczas emisji promieniowania, wskaźnik (w postaci diody) zapala się, wówczas najczęstszym poleceniem jest zatrzymanie oddechu, co również ma wpływ na jakość wykonywanych zdjęć.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed samym badaniem: alergie na środki kontrastowe, wyniki badań wstępnych, skazy krwotoczne (zaburzenia układu krzepnięcia), w przypadku kobiet ciążę, klaustrofobię.

W czasie samego badania: wszystkie dolegliwości związane z czuciem klaustrofobii, objawy alergiczne w związku z podaniem środka cieniującego (zawroty głowy, duszność)

Ile czasu zajmuje takie badanie?

W zależności od współpracy pacjenta do kilkudziesięciu minut.

Jakie mogą być powikłania takiego badania? 

Sporadycznie występują objawy związane z alergią na środek kontrastowy (obrzęki, nudności, duszności, wymioty zawroty głowy. Przeciwwskazaniem w przypadku kobiet jest ciąża.

Rezonans Magnetyczny (NMR)

Na czym polega to badanie?

Jest jednym z najnowocześniejszych metod diagnostycznych. Zasada działania nie polega na zastosowaniu promieni rentgenowskich, ale umieszczeniu pacjenta w stałym polu magnetycznym, oraz poddaniu go działaniu fal radiowych. Pole magnetyczne wytwarzane przez odpowiednie urządzenie powoduje, że linie pola magnetycznego jąder atomów organizmu człowieka są ustawiane równolegle do oddziaływującej na nie energii. Fale radiowe docierając do tkanek wzbudzają je do emisji własnych fal (rezonans), które następnie są odbierane przez urządzenie. W obecnie stosowanych urządzeniach rezonatorem są jądra atomów wodoru. Jako, że rozmieszczenie tego pierwiastka jest uzależnione od rodzaju tkanki, umożliwia to powstawanie obrazu poszczególnych struktur anatomicznych. Jest to możliwe za pomocą komputera dysponującego dużą mocą obliczeniową, który przekształca za pomocą odpowiednich obliczeń uzyskane dane na obraz możliwy do zinterpretowania przez człowieka. Taka zasada działania umożliwia zobrazowanie struktur organizmu człowieka, w wielu płaszczyznach. Dane uzyskane podczas badania, zostają zarchiwizowane na odpowiednich nośnikach, w tym na zwykłej „kliszy” rentgenowskiej dzięki odpowiednim lampom naświetlającym. Badanie rezonansu,  pozwala to na ocenę poszczególnych organów, oraz ewentualnych patologii z dokładnością do kilku milimetrów. Przykładowo w angiografii rezonansu magnetycznego, możliwe jest zobrazowanie całego układu naczyń bez konieczności podawania środka cieniującego. Obecnie prowadzone są  też badania na temat możliwości zastosowania Rezonansu Magnetycznego w zwalczaniu chorób nowotworowych.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

W zależności od poszczególnych układów Rezonans Magnetyczny może znaleźć zastosowanie w dolegliwościach ze strony:

-Układu nerwowego

1. Stwardnienie rozsiane (choroby demielinizacyjne)
2. Choroba Alzheimera
3. Guzy mózgu
4. Badanie struktur przysadki mózgowej, oczodołu, tylnego dołu mózgu.
5. Ocena struktur kanału kręgowego
6. Choroby popromienne
7. Różne zaburzenia neurologiczne

-Tkanek miękkich

1. Guzy
2. Urazy

-Klatki piersiowej

1. Guzy serca
2. Zmiany dużych naczyń
3. Guzy ściany klatki piersiowej

-Miednicy małej

1. Guzy narządów rodnych kobiet i prostaty u mężczyzn

Jak przygotować się do badania?

Istotne jest aby pacjent na sześć godzin przed badaniem nie spożywał pokarmów stałych. Czasami niezbędne są badania pomocnicze, takie jak zdjęcia rentgenowskie lub ultrasonograficzne, należy wówczas wyniki takich badań przedstawić do wglądu badającemu, jeszcze przed wykonaniem badania. Jak wspomniano wcześniej, w niektórych wypadkach przed badaniem konieczne jest podanie środka kontrastowego oraz leków (hamujących perystaltykę jelit, uspokajających). Przy badaniu małych dzieci w niektórych wypadkach istnieją wskazania do zastosowania znieczulenia ogólnego.

Do pomieszczenia w którym przeprowadza się badanie nie wolno wnosić żadnych metalowych przedmiotów. Pod wpływem silnego pola magnetycznego mogą one zostać z dużą siłą przyciągnięte co stanowi zagrożenie zarówno dla personelu medycznego jak i samego badanego. Wniesienie przedmiotów wrażliwych na oddziaływanie pola magnetycznego oraz fal radiowych (telefony komórkowe, zegarki, karty magnetyczne) będzie skutkowało  nieodwracalnym uszkodzeniem tych przedmiotów. Zaleca się zmycie makijażu przed wykonaniem, gdyż może on zafałszować obraz wykonywanego badania.

Jak wygląda samo badanie?

Pacjent układa się w pozycji leżącej na plecach na stole urządzenia. W takiej pozycji pacjent jest wprowadzany do wnętrza urządzenia (gantry). Podczas badania, należy wykonywać polecenia badającego. Komunikowanie się z badającym jest ułatwione za pomocą specjalnego urządzenia-interkom, pracy urządzenia towarzyszy duży hałas. Podczas wykonywania badania, zabrania się wykonywania jakichkolwiek ruchów, gdyż uniemożliwiają one późniejszą interpretację otrzymanego obrazu. Niekiedy wymagane jest dożylne podanie środka cieniującego, dla lepszej wizualizacji określonych struktur.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed samym badaniem należy poinformować badającego o posiadaniu jakichkolwiek metalowych struktur w organizmie-może nim być rozrusznik serca,  metalowe klipsy po operacjach naczyń i przewodach żółciowych. zaburzenia krzepnięcia, alergie na środki kontrastowe. Podczas badania należy zgłosić  uczucie klaustrofobii, wystąpienie nudności, zawrotów głowy, duszności, związanych z podaniem środka kontrastowego.

Ile czasu zajmuje takie badanie?

Badanie NMR może trwać od jednej do nawet trzech godzin, choć jest to po części uwarunkowane od współpracy pacjenta.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

Badanie NMR nie niesie ze sobą żadnych powikłań.

Biopsja wątroby

Na czym polega to badanie?

Biopsja wątroby polega na jej nakłuciu specjalną igłą i zassaniu za pomocą podłączoną do niej strzykawki materiału do badania histopatologicznego (mikroskopowego). Pozwala ono na różnicowanie i rozpoznanie różnych chorób wątroby.

Wyróżnia się dwa rodzaje biopsji wątroby. Niecelowaną, gdy wkłucie wykonuje się w lini pachowej z prawej strony na wysokości pod XI lub X żebrem, oraz celowaną przeprowadzaną podczas badania USG, TK lub laparoskopowego. Pozwala to na wkłucie się bezpośrednio w zmiany chorobowe.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

-Ostre wirusowe zapalenie wątroby

-Inne przewlekłe i aktywne zmiany w wątrobie

Jak przygotować się do badania?

Badanie nie wymaga specjalnego przygotowania.

Jak wygląda samo badanie?

Pacjenta układa się na plecach, lekarz wykonujący badanie określa przez lekkie opukiwanie w okolicach prawego łuku żebrowego granice wątroby. Wybrane miejsce jest następnie dezynfekowane odpowiednim środkiem i znieczulone miejscowo przez płytkie nakłucie i nastrzyknięcie środka znieczulającego. Po około 10 minutach lekarz nakłuwa lekko skórę skalpelem i wprowadza igłę biopsyjną w miąższ wątroby. Podczas tej procedury pacjent musi wstrzymać oddech we wdechu. Wytworzone wcześniej podciśnienie w podłączonej strzykawce pozwala na pobranie wycinka (bioptatu). Po zakończonych czynnościach pacjentowi zostaje założony opatrunek uciskowy.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed badaniem należy zgłosić lekarzowi wszelkie objawy ogólne, na przykład zawroty głowy, wymioty, smoliste stolce. W czasie samego badania wszystkie nagłe dolegliwości: ból, poczucie osłabnięcia.

Ile czasu zajmuje takie badanie?

Zabieg ten zajmuje kilkanaście minut, przy czym samo pobranie bioptatu kilka sekund.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

BARDZO RZADKO

• Krwotoki
• Zapalenie otrzewnej
• Odma śródpiersia, krwiak
• Przebicie płata wątroby
• Zapaść
• Podrażnienie okostnej żeber, nerwów międzyżebrowych, otrzewnej

Ciąża nie jest przeciwwskazaniem do wykonania tego zabiegu.

 Biopsja ssąca jelita cienkiego

Na czym polega to badanie?

Biopsja ssąca jelita cienkiego polega na pobraniu wycinka ściany jelita cienkiego za pomocą specjalnego zgłębnika (przewodu o długości około1,5 metrai średnicy3 milimetrów) zakończonego charakterystyczną kapsułką (Crosby’ego). Zgłębnik wprowadza się przez usta do przewodu pokarmowego, często pod kontrolą fiberoskopu lub rentgenoskopu. Po dotarciu kapsułki na przewidziane miejsce, za pomocą podłączonej do zgłębnika strzykawki wytwarzane jest podciśnienie, które zasysa wycinek do kapsułki, który następnie zostaje odcięty i razem z kapsułką i zgłębnikiem wyprowadzony na zewnątrz.

Biopsja jelita cienkiego pozwala na pobranie wycinka jelita cienkiego do badania histopatologicznego (mikroskopowego) i tym samym ocenę toczących się w nim zmian chorobowych.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

• Zespoły złego wchłaniania
• Diagnotyka innych chorób (choroby trzewnej, Leśniowskiego-Crohna, Whipple’a)

Jak przygotować się do badania?

Wskazane jest, aby nie spożywać pokarmów wieczorem przed dniem w którym będzie wykonywane badanie. W dniu badania obowiązuje ścisła dieta. W dniu badania nie wolno palić tytoniu.

Jak wygląda samo badanie?

W przypadku gdy biopsję przeprowadza się bez jednoczesnej fiberoskopii, pacjent połyka kapsułkę a następnie spaceruje z nim około pół godziny do czasu gdy uda mu się wprowadzić sondę do wymaganej głębokości. Jest to na bieżąco kontrolowane za pomocą rentgenoskopu. W niektórych wypadkach niezbędne może okazać się podanie leków rozkurczających odźwiernik żołądka-mięsień zamykający żołądek. Jeżeli wprowadzanie zgłębnika odbywa się za pomocą fiberoskopu, pacjent układany jest w pozycji leżącej, a zgłębnik jest wprowadzany przez lekarza. W obydwu wypadkach, gdy tylko zgłębnik dotrze na miejsce w sposób opisany powyżej zostaje pobrany wycinek jelita cienkiego, a następnie wyprowadzony razem z kapsułką na zewnątrz.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed badaniem należy poinformować lekarza o występujących wcześniej trudnościach połykania, dusznościach, a także o chorobie niedokrwiennej serca, wcześniej zdiagnozowanym tętniaku, przyjmowaniu leków przeciwkrzepliwych, chorobach zakaźnych, chorobach psychicznych, ciąży.

Podczas badania objawy ogólne takie jak ból, poczucie osłabienia.

Ile czasu zajmuje takie badanie?

W przypadku gdy badanie odbywa się pod kontrolą fibroskopu badanie zajmuje kilkanaście minut. W metodzie bez jego użycia kilkadziesiąt minut.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

-Perforacja przewodu pokarmowego (bardzo rzadko)

Nie ma przeciwwskazań do stosowania u kobiet w ciąży, jeżeli nie jest używany rentgenoskop.

pH-metria przełyku

Na czym polega to badanie?

Badanie polega na wprowadzeniu przez nos do przełyku pacjenta specjalnej elektrody, która podłączona jest do przenośnego rejestratora. Dane po ukończeniu badania są analizowane przez komputer.

Wyróżnia się dwie metody badania za pomocą pH-metru, stacjonarną i całodobową. Obydwie służą do stwierdzenia choroby refluksowej i stopnia jej zaawansowania, przy czym metoda stacjonarna wymaga wywołania refluksu żołądkowo-przełykowego podczas badania, a całodobowa umożliwia monitorowanie zakwaszenia (stężnia jonów wodorowych pH) podczas zwykłej aktywności badanego.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

1. Diagnostyka choroby refluksowej przełyku
2. Kontrola leczenia choroby refluksowej
3. Badania diagnostyczne przed zabiegami

Jak przygotować się do badania?

Ściśle według zaleceń lekarza. Przed badaniem niezbędne może okazać się czasowe odstawienie niektórych leków.

Jak wygląda samo badanie?

Badanie z reguły poprzedzają badania endoskopowe, USG, EKG i testy laboratoryjne. Pierwszym etapem badania jest określenie miejsca przejścia przełyku w żołądek za pomocą urządzenia nazywanego manometrem. Następnie, badający wprowadza przez nos pacjenta sondę połączoną z pH-metrem. W przypadku badania całodobowego, badany prowadzi zapisy dotyczące jego aktywności ruchowej z zaznaczeniem czasu w którym były wykonywane. Po dwudziestu czterech godzinach pacjent zgłasza się w celu usunięcia sondy i rejestratora, oraz przedstawieniu wspomnianych wyżej zapisów. Badanie w trybie stacjonarnym nie wymaga noszenia ze sobą rejestratora, niezbędne jest jednak wtedy podanie odpowiednich środków wpływających na wydzielanie i motorykę przewodu pokarmowego. O rodzaju zastosowanego badania decyduje lekarz.

Co należy zgłaszać badającemu?

Przed badaniem należy zgłosić lekarzowi:

1. Jakie leki są przyjmowane
2. Schorzenia nosa i jamy nosowej
3. Zdiagnozowaną wcześniej cukrzycę
4. Ciążę
5. Wcześniej rozpoznane u pacjenta choroby z grupy kolagenoz (sklerodermia, toczeń rumieniowaty, zapalenie skórno-mięsniowe)
6. Palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, kawy.

W czasie badania należy prowadzić wspomniane wcześniej zapiski

Ile czasu zajmuje takie badanie?

W trybie stacjonarnym kilkadziesiąt minut, natomiast całodobowym 24 godziny

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

Sporadycznie występujące krwawienia z nosa, samoistnie ustępujące i nie stanowiące żadnego zagrożenia dla chorego.

Elektrokardiografia

Na czym polega to badanie?

Elektrokardiografia polega na graficznym odwzorowaniu aktywności elektrycznej serca za pomocą specjalnego urządzenia nazywanego elektrokardiografem. Źródłem napięcia elektrycznego jest przepływ jonów w komórkach mięśniowych serca, może być on rejestrowany w sposób całkowicie nieinwazyjny z powierzchni skóry. Badanie takie jest bardzo czułym wskaźnikiem diagnostycznym różnych chorób serca. Umożliwia kontrolę jego rytmu, przewodnictwa, wreszcie ukrwienia (choroba niedokrwienna serca).

Odmiana elekardiografii jaką jest metoda Holterowska umożliwia całodobową rejestrację czynności serca pacjenta.

Jakie są wskazania do wykonania takiego badania?

• Zaburzenia czynności elektrycznej serca
• Niedokrwienie mięśnia sercowego
• Zaburzenia rytmu
• Diagnostyka przedoperacyjna ( kwalifikacja do znieczulenia)

Jak przygotować się do badania?

Nie ma specjalnych zaleceń co do przygotowania się do tego EKG.

Jak wygląda samo badanie?

Pacjent rozbiera się do połowy i układa na plecach. W okolicach nadgarstka, kostek stóp, a także na klatce piersiowej zostają umieszczone elektrody, przymocowane za pomocą odpowiednich przyssawek lub pasków. Najczęściej są one pokryte specjalnym żelem, całkowicie obojętnym dla ludzkiego organizmu.  Podczas przeprowadzania zapisu, pacjent powinien leżeć w bezruchu, czasami może być poproszony o wstrzymanie oddechu

Co należy zgłaszać badającemu?

Badającego należy poinformować o lekach jakie obecnie pacjent przyjmuje

Ile czasu zajmuje takie badanie?

Przeprowadzenie zapisu EKG trwa zwykle kilka minut.

Jakie mogą być powikłania takiego badania?

Badanie EKG nie niesie za sobą żadnych powikłań.

Autor: MN. Opiłka

Materiały źródłowe:

 Serwis internetowy http://www.zdrowie.med.pl/ -badania układu trawiennego, Mariusz Madaliński

„Encyklopedia badań medycznych” Leszek Kalinowski MAKmed 1996

Radiologia. Diagnostyka obrazowa. RTG, TK, USG, MR i radioizotopy Bogdan Pruszyński PZWL 2003