Marta Siekiera

Nazwa choroby:

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

(colitis ulcerosa, CU)

Epidemiologia:

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego należy do grupy nieswoistych zapaleń jelit. Najczęściej zapadają na tę chorobę ludzie młodzi, szczyt zachorowalności mieści się w przedziale od 20 do 40 lat. Częściej występuje u rasy białej, w krajach wysoko rozwiniętych. Zachorowalność u kobiet i mężczyzn jest podobna.

Etiopatogeneza:

Jeden z dwóch głównych typów nieswoistych zapaleń jelita grubego (choroby o podłożu immunologicznym). Etiologia tego schorzenia nie jest do końca poznana.

Uważa się, że CU jest wynikiem wpływu kilku czynników, do których należą:

• cz. środowiskowe (niewłaściwa dieta bogata w cukry proste, stres)
• wyzwolenie reakcji immunologicznych - (odpowiedż immunologiczna, która może się wymknąć spod kontroli śluzówkowego układu odpornościowego)
• predyspozycje genetyczne – rodzinne występowanie CU

W odróżnieniu do choroby Leśniewskiego-Crohna zmiany ograniczone są do błony śluzowej jelita grubego, mają charakter ciągły, zaczynają się od odbytnicy i rozprzestrzeniają się proksymalnie.

Około 40-50% pacjentów ma chorobę ograniczoną do odbytnicy i zagięcia esiczo-odbytniczego, u 30-40% następuje zajęcie dalszych odcinków, 20 % zajęcie całej okrężnicy.

Podczas łagodnego przebiegu choroby błona śluzowa jest przekrwiona, wyglądem przypomina papier ścierny. Nasilone zapalenie charakteryzuje się zmianami krwotocznymi, obrzękniętymi owrzodzeniami. Polipy zapalne (pseudopolipy) występuja w długotrwałej chorobie.W remisji błona śluzowa może mieć wygląd prawidłowy, jednak u chorych z wieloletnim przebiegiem okrężnica zwęża się i dochodzi do jej skrócenia.

Objawy kliniczne:

Jelitowe (mogą trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy po nich następuje remisja)

• długotrwałe biegunka krwisto-śluzowa, występowanie treści ropnej; często rytm po posiłkowy
• parcie na stolec
• bóle brzucha (podbrzusze lub lewy dół biodrowy)
• osłabienie
• spadek masy ciała
• gorączka
• utrata łaknienia
• aftowate zapalenie błony śluzowej jamy ustnej
• wzdęcie brzucha
• nudności
• obrzęki
• wymioty

Pozajelitowe (rzadkie)

• zapalenie stawów
• rumień guzowaty
• pyodermia gangrenosum – zgorzelinowe zapalenie skóry
• zapalenie tęczówek
• zapalenie wątroby

 W ostrym rzucie choroby dochodzi do niedobiałczenia, niedokrwistości i zaburzeń wodno-elektrolitowych.

Diagnostyka:

• badania radiologiczne (wlew kontrastowy, pasaż przewodu pokarmowego) pozwala wykryć toksyczną rozstrzeń okrężnicy i ewentualna obecność powietrza w jamie otrzewnowej – granulowanie błony śluzowej, nadżerki, owrzodzenia, zanik haustracji (długa, sztywna rura), pseudopolipy
• badanie endoskopowe (kolonoskopia, rektoskopia)  – przekrwienie i granulowanie błony śluzowej, krwawliwość kontaktowa, owrzodzenia, pseudopolipy, zanik rysunku naczyniowego
• badania histopatologiczne, biopsja z kilku miejsc zmienionej błony pozwala na wykluczenie raka okrężnicy i oceny zaawansowania choroby – ropnie skryptowe
• badania krwi – spadek wartości HGB, poziomu żelaza i białka, podwyższony wskaźnik OB
• badanie kału – umożliwia wykrycie drobnych krwawień z przewodu pokarmowego (krew utajona) i wykluczenie biegunki bakteryjnej lub pełzakowatej

 Różnicowanie:

• swoiste zakażenia bakteryjne i pasożytnicze
• poantybiotykowe zapalenie jelit
• choroba Leśniewskiego Crohna jelita grubego
• rak odbytnicy i esicy
• niedokrwienne zapalenie okrężnicy
• zapalenie odbytnicy po naświetlaniach

Leczenie:

 Zachowawcze

a) dietetyczne – dieta bezmleczna (w przypadku nietolerancji laktozy), bezresztkową (w okresach zaostrzeń), bez przypraw i alkoholu, z odpowiednią podażą kalorii i witamin (40 kcal/kg masy ciała), zmniejszenie ilości tłuszczów stałych, regularne spożywanie ryb

b) farmakologiczne

• sulfasalazyna i pochodne kwasu 5-aminosalicylowego (meslazyna) – lek z wyboru stosowane w fazie zaostrzenia oraz remisji
• glikokortykosteroidy – leczenie krótkotrwałe, tylko w ostrym rzucie choroby
• leki immunosupresyjne – wykazują działanie pomocnicze, gdy leczenie steroidowe nie przynosi efektów
• antybiotyki o szerokim spektrum działania tj.: metronidazol, wankomycyna
• leczenie biologiczne z wykorzystaniem przeciwciał przeciw TNF-alfa, hamujących produkcję cytokin pozapalnych lub infliskymabu – są to preparaty, które pozwalają na bezpośrednią ingerencję w proces zapalny

Chirurgiczne – w przypadku, gdy leczenie zachowawcze okazuje sie nieskuteczne stosuje sie leczenie operacyjne polegające na usunięciu całego jelita grubego wraz z zmieniona chorobowo błona śluzową z wytworzeniem ileostomii (odbyt na jelicie krętym). Rzadko zdarza się, że zmiany zapalne w odbytnicy są niewielkie. Pozwala to na usunięcie samej okrężnicy i wytworzenie zespolenia jelita krętego z odbytnicą. Wieloetapowe leczenie operacyjne pozwala zachować naturalną drogę przewodu pokarmowego.

Wskazaniami do przeprowadzenia leczenia są:

• choroba wyniszczająca, niereagująca na leczenie zachowawcze
• współistniejące powikłania ze strony innych narządów
• podejrzenie zmiany nowotworowej
• zwężenie światła jelit
• gwałtowne pogorszenie stanu chorego (wstrząs septyczny, przedziurawienie jelita, zapalenie otrzewnej, masywny krwotok)

Powikłania:

• toksyczne rozdęcie okrężnicy
• perforacja jelita grubego
• niewydolność wątroby
• kamica żółciowa
• pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
• rak jelita grubego
• osteoporoza
• rumień guzowaty
• ropne zgorzelinowe zapalenie skóry
• zapalenie stawów
• aftowate zapalenie błony śluzowej jamu ustnej
• zapalenie tęczówki oka
• raki śluzowe lub anaplastyczne o złym rokowaniu

Piśmiennictwo:

1. Bartnik W., Wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniewskiego-Crohna Przewodnik dla pacjentów i lekarzy. Wyd. 6, Warszawa, BMA Studio, 2012
2. Noszczyk W. i wsp., Chirurgia – repetytorium. wyd.1, Warszawa, PZWL, 2009
3. Harrison T.R. i wsp., Interna Harrisona. Tom 1. wyd.3, Lublin, Wydawnictwo Czelej Sp.z.o.o., 2009
4. Walewska E. i wsp., Podstawy pielęgniarstwa chirurgicznego. wyd.1, Warszawa, PZWL, 2007