Marta Siekiera

Nazwa jednostki chorobowej

Choroba Leśniowskiego-Crohna

(ileitis terminalis, morbus Leśniowski-Crohn)

Epidemiologia

W Europie choroba Leśniowskiego-Crohna występuję częściej w krajach wysoko rowiniętych. Zapadalność w krajach Unii Europejskiej wynosi 5/100 tys. Mieszkańców rocznie. W Polsce dane epidemiologiczne nie są dokładnie znane, wydaję się, iż częstość zachorowań jest niższa niż w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Zachorowalność u kobiet i mężczyzn jest podobna.

Objawy mogą wystąpić w każdym wieku,  choć częściej chorują osoby młode.

Etiopatogeneza

Jeden z dwóch głównych typów nieswoistych zapaleń jelit (choroba o podłożu immunologicznym).

Etiologia nie jest do końca poznana. Proponuje się wpływ kilku czynników:

• genetycznych (NChZJ występują rodzinnie)
• środowiskowych (mleko, cukry proste,drożdże, jedzenie pokarmów z lodówki, wyroby tytoniowe)
• zakaźnych (beztlenowce)
• autoimmunologicznych.(odpowiedż immunologiczna, która może się wymknąć spod kontroli śluzówkowego układu odpornościowego)
• leki (antykoncepcja)

Przyjmuje się, że choroba ta jest następstwem współdziałania wyżej wyminionych czynników.

Choroba Leśniewskiego-Crohna charakteryzuje się pełnościennym, zawyczaj ziarniakowym zapaleniem, mogącym występować w każdym odcinku przewodu pokarmowego (od jamy ustnej, aż po odbytnicę), niekiedy przechodzi na tkanki sąsiadujące – odcinkowe "zmiany skaczące" oddzielone od siebie zdrową tkanką. Przyjmuję się, że w połowie przypadków zmiany dotyczą jelita krętego i grubego, zaś w ok. 35% obejmuje tylko jelito cienkie.

Objawy kliniczne

Jelitowe:

• biegunki, rzadko z domieszką krwi
• bóle brzucha
• wyczuwalny opór w rawym dole
• biodrowym
• gorączka
• spadek masy ciała
• ospałość
• rozwój zmian chorobowych w okolicy
• odbytu o typie szczelin, przetok lub ropni
• odpowiedź na antybiotyki
• nawroty po leczeniu  operacyjnym

Pozajelitowe (częste):

• zapalenie stawów
• rumień guzowaty
• pyodermia gangrenosum –
• zgorzelinowe zapalenie skóry
• zapalenie tęczówek
• zapalenie wątroby

Rzadko początek choroby jest ostry. Objawy zależa od lokalizacji, roległości i stopnia zaawansowania zmian w układzie pokarmowym Przebieg choroby jest przewlekły i wieloletni z okresami remisji oraz zaostrzeń.

Diagnostyka:

 
Badania radiologiczne (wlew kontrastowy, pasaż przewodu pokarmowego) – owrzodzenia, aftowate i szcelinowate; brukowanie; pogrubienie ściany jelita; zwężenia
Badania endoskopowe (kolonoskopia, rektoskopia) – przekrwienie błony śluowej; obrzęk błony podśluzowej; owrzodzenia, aftowate i szcelinowate; brukowanie; pogrubienie ściany jelita; nieregularne zwężenia światła odbytnicy
Badania histopatologiczne – ziarniniaki z komórek nabłonkowych
Badania labolatoryjne  - umiarkowana nidokrwistość; wzrost liczby krwinek białych, pryśpieszony opad krwinek czerwonych; niedobór białka i niekiedy potasu; próba na krew utajoną w kale zazwyczaj dodatnia.

Różnicowanie:

• grużlica jelit
• ostre zapalenie jelita krętego
• wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• niedokrwienne zapalenie okrężnicy
• rak okrężnicy
• zapalenie wyrostka robaczkowego

Rozstrzygające znaczenie diagnostyczne mają najczęściej badania endoskopowe i histopatologiczne.

 Leczenie:

Zachowawcze (podejmowane we wczesnej fazie choroby): wypoczynek fizyczny i psychiczny, dieta ubogoresztkowa, uzupełnienie niedoborów. Często pozwala uspokoić ostre objawy zapalne, jest uzupełnieniem leczenia chirurgicznego i farmakologicznego, ma duże znaczenie w utrzymaniu długotrwałej remisji

Farmakologiczne:

• leki przeciwzapalne(glukokortykosteroidy – prednizon, hydrokortyzon, metyloprednizolon, budezonid, sulfasalazyna)
• leki immunosupresyjne  - analogi puryny (azatiopryna i merkaptopuryna) oraz metotreksat
• leki biologiczne – dwa rodzaje przeciw ciał przeciwko czynnikowi martwicy nowotworów alfa (TNF-alfa) – infliksimab i adalimumab

Chirurgiczne - ma charakter oszczędzający i przeprowadza je się w przypadku powikłań, tj: powszechne wyniszczenie organizmu, rozlane zapalenie otrzewnej w wyniku przedziurawienia,  niedrożnośc jelit, ropnie i przetoki, między pęcherzem moczowym, skórą, inną pętlą jelitową lub pochwą, ropnie okołoodbytnicze, perforacje, krwawienia, podejrzenie raka. wiąże się ze sporym ryzykiem powikłań.

Powikłania:

Jelitowe

• przetoki zewnętrzne (jelitowo-skórne) oraz przetoki wewnętrzne (jelitowo-jelitowe, jelitowo-pęcherzowe, jelitowo-pochwowe)
• ropnie międzypętlowe
• zmiany okołoodbytnicze
• zwężenia jelit
• megacolon toxicum – ostre rozdęcie okrężnicy (rzadko)
• krwotoki z jelit
• rak jelita grubego

Pozajelitowe

• osteopenia i osteoporoza
• zapalenie stawów obwodowych
• stwardniające zapalenie dróg żółciowych
• autoimmunologiczne zapalenie wątroby
• kamica żółciowa
• rumień guzowaty
• zgorzelinowe zapalenie skóry
• zapalenie spojówek
• zapalenie tęczówek
• zapalenie błony naczyniowej
• kamica nerkowa
• skrobawica
• zakrzepica żylna i tętnicza

Piśmiennictwo:

1. Bartnik W., Wrzodziejące zapalenie jelita grubego i choroba Leśniewskiego-Crohna Przewodnik dla pacjentów i lekarzy. Wyd. 6, Warszawa, BMA Studio, 2012
2. Noszczyk W. i wsp., Chirurgia – repetytorium. wyd.1, Warszawa, PZWL, 2009
3. Harrison T.R. i wsp., Interna Harrisona. Tom 1. wyd.3, Lublin, Wydawnictwo Czelej Sp.z.o.o., 2009
4. Walewska E. i wsp., Podstawy pielęgniarstwa chirurgicznego. wyd.1, Warszawa, PZWL, 2007
5. Agata Witanowska, Grażyna Rydzewska: Epidemiologia i przebieg kliniczny choroby Leśniowskiego-Crohna. W: Grażyna
6. Rydzewska, Ewa Małecka-Panas (red): Choroba Leśniowskiego-Crohna – 100 lat diagnostyki i terapii. Poznań: Termedia
   Wydawnictwa Medyczne, 2008, s. 23–36